ما در بخش اول صحبت کردیم که چرا این روزها به دلیل تبلیغ زیاد “افسانه شایسته سالاری”، حسِ شکست و ناکامی در ما بیشتر از سابق است و همه عوامل در اینجاد زیادِ این حس را از نگاه آلن دوباتن بررسی کردیم. در این قسمت می خواهیم در مورد یک سری راهکار صحبت کنیم که کسی که احساس شکست می کند، فکر نکند فقط تقصیر خودش بوده! شاید کمی هم کم شانس بوده!

اما راهکارهای پیشنهادی آلن دوباتن در مورد برخورد با حسِ ناکامی ها در دنیای حال حاضر چیست؟

راهکار اول: هنر

یک فیلسوف آلمانی می گوید:

اگر هنر نبود، حقیقت ما را می کشت.

هنر پادزهر و منتقد زندگی است. هنر باعث می شود که وجه دیگری از زندگی را ببینیم.به شخصیت “جیم” در رمان هاکل بری فین نگاه کنید! در دنیای واقعی، هیچوقت جیم، یک بره سیاهپوست فراری انقدر خوب نمی توانست دیده شود و شخصیت مهمی باشد. یا شخصیت “لنی” در رمان “خداحافظ گاری کوپر! او یک اسکی باز تارک دنیاست، کیلومترها بالاتر از سطح زمین دارد اسکی می کند! چه کسی حتی می توانست به لنی فکر کند اگر این شخصیت در یک رمان ساخته و پرداخته نمی شد؟ هنر این امکان را می دهد که آدمهای دیده نشده وشنیده نشده را ببینیم و بشنویم!

هنر صدای مردمانِ بی صدا و معمولی است.

در دنیایی که “شایسته نماها” بیش از هر وقت دیگری صدایشان بلند است و دیده می شوند، هنر اجازه می دهد که وجهِ دیگری از زندگی معمولی و آدمهای باارزشِ معمولی دیگر هم دیده شوند و قصه شان شنیده شود.

ما وقتی از شایسته سالاری حرف می زنیم، این یک لحظه تاریخی در دنیاست! ولی قبلش یک انباشت گسترده ثروت در دنیا وجود داشته است. بعضی از ابتدا “ثروتمند ترند”. پس فرصت های آموزشی بیشتری دارند، ارتباطات بهتری دارند! نقطه شروع این مسابقه، برای همه آدمها یکسان نبوده است.

اولین قدم برای رسیدن به شایستگی واقعی و امکان رشد این است که “شرم” از موقعیت فعلی را کنار بگذاریم. این شرمی که باعث می شود حسِ ناکارآمدی، تحقیر و سرخوردگی داشته باشیم. این شرم بخش زیادی از توان عاطفی ما را می گیرد، وقتی که ما هم فقیریم (نه لزوما فقرِ مادی) و هم شرمگین از فقر! توزیع نابرابرِ استعدادها، ثروت، هوش، موقعیت در همه جای دنیا و برای همه آدمها وجود دارد.

وقتی ما شرم نداشته باشیم، به “خودپنداری” بهتری از خودمان می رسیم. توان ایستادن روی پاهای مان را پیدا می کنیم و نسبت به موقعیت مان حس بدی نخواهیم داشت و این قدم اول برای برداشتن گام های بعدی است.

راهکار دوم: تراژدی

نوشتن تراژدی قرنهاست که در ادبیات یونانی وجود دارد گرچه الان کمرنگ تر شده است.

تراژدی یک حس همدلانه با کسی که شکست خورده است، خلق می کند

ارسطو در فن شعر توضیح می دهد که تراژدی چگونه به چه شکلی است: یکی آدمی با مجموعه زیادی از فضائل و یکی دوتا عیب شخصیتی، طیِ یک تصمیم از خوشبختی به بدبختی می رسد. ولی این داستان طبق تیتر روزنامه ها روایت نمی شود. اگر ما بخواهیم شخصیت و داستان اُتلو را در تیتر یک روزنامه بنویسیم می شود” مهاجر دیوانه، دختر سناتور را کشت!! اما ما در تراژدی می توانیم رنج و کشمکش درونِ اُتلو را ببینیم. آن شخصیت حکیم و رنج دیده اتلو، فقط در تراژدی است که به خوبی تصویر می شود و می توانیم دنیا را از دریچه چشمهای او ببینیم. این به ما حس همدلی می دهد! نگاه ما را انسانی تر می کند و روی دیگر سکه را به ما نشان می دهد.

دنیای ما، دنیای قضاوت زود و سریع است.

یک دقیقه برای قضاوت یک آدم خیلی کوتاه است. تراژدی های قطور کهن، یک آدم را از تمام جنبه ها برای ما باز می کرد. تراژدی به ما یاد می دهد که اینقدر برچسب به آدمها نزدیم و قضاوتهای سریع و یکطرفه نداشته باشیم.

ما از وقتی در کتابهای موفقیت، دائما به قصه آدمهای موفق پرداختیم، این حس را به آدمهای معمولی داده ایم که آنها شکست خورده اند و دیگر توانِ همدلی با آدمهای معمولی را نداریم.

در فیلم Breaking bad قهرمان داستان یک معلم شیمی معمولی است که به شدت دغدغه سرنوشت پسرش بعد از مرگش را دارد، وقتی که می فهمد به سرطان دچار است! این آدم طی یک سری فرآیند به یکی از بزرگترین فروشندگان و صادرکنندگان مواد مخدر در دنیا تبدیل می شود. اما وقتی فیلم را می بینی ، با قهرمان همزاد پنداری می کنی و می بینی اگر تو هم در این شرایط قرار می گرفتی، شاید به همچین انتخابی دست می زدی.

چنانچه این مطلب را دوست داشتید، می توانید سایر فایل های متنی سخنرانی های آقای دکتر مجتبی شکوری را در لینک زیر بخوانید:

همراه با مجتبی شکوری